Er zijn twee soorten innovatie, technische innovatie en sociale innovatie. Technische innovatie is innovatie waarmee we natuurwetten en materialen steeds beter benutten. Sociale innovatie is innovatie van de systemen die we zelf hebben ingericht en verzonnen, de afspreken tussen mensen, waar ook onze democratie en onze wetten en rechtspraak toe behoren. Technische innovatie vraagt vaak om parallelle sociale innovatie, maar sociale innovatie kan ook autonoom optreden.
De grote uitdagingen van de mensheid zijn wel bekend. We moeten over enige decennia negen miljard monden en voeden, zorgen voor een dak boven al die hoofden, en als het enigszins kan ook een inhoudsvol leven met kansen verzorgen. Waar uitzichtloosheid toe leidt kunnen we heel sterk voelen in deze afgelopen maanden, mensen haken af of ze worden heel agressief. De ‘social divide’ zal tot staan gebracht moeten worden om in vrede en veiligheid te kunnen leven. En we moeten onszelf verwarmen en vervoeren zonder fossiele brandstoffen te gebruiken, om de opwarming van de aarde af te remmen. En de economie moet geheel circulair, geen plastic in de oceanen en ook productieprocessen fossielvrij. Dat is nogal wat allemaal.
Nu is het bijzondere dat bijna alle gesprekken over innovatie gaan over technische innovatie. De technologische ontwikkeling gaat wel door, dat is niet het probleem. Maar we weten ook dat we dat helemaal niet nodig hebben. Met de huidige stand der techniek kunnen we alle problemen oplossen. Het probleem zit in de ‘human systems’ die we hebben gecreëerd. Op macro niveau zijn dat bijvoorbeeld onze vrijhandelsverdragen en ons geldsysteem. Maar ook op het niveau van onze gemeenschappen, wijken en dorpen, kunnen we veel doen. Nieuwe verbanden tussen mensen creëren, in zorg, in de deeleconomie, in onderwijs, en banen creëren in wijk- en buurtbedrijven. En iedere wijk kan een energiebedrijf beginnen om bij te dragen aan de energietransitie, om nieuwe sociale verbanden te creëren, en kan financieel neutraal of positief doen.
Het is heel vreemd dat sociale innovatie niet heel hoog op de agenda staat in Nederland. Daar moeten we aan werken, door er over te spreken, maar juist ook door te doen. Door te laten zien dat we nieuwe samen levings- en samen produceringsvormen (jawel) kunnen ontdekken. Dus als je volgende keer in een innovatiediscussie terecht komt, vraag dan eens ‘wat voor soort innovatie’, dat is altijd een goed begin van een zinvol gesprek.